"Wees jezelf. Er zijn al zoveel anderen."
Je zou kunnen zeggen dat perfectionisten erg hoge verwachtingen hebben van zichzelf. Als je jezelf afvraagt of je zelf een perfectionist bent, bedenk dan eens of je je herkent in de volgende drie omschrijvingen.
- “Ik stel hoge eisen aan mijn prestaties en doelen”.
- “Ik voel me een beter mens als ik erin slaag om mijn doelen te bereiken of te realiseren”.
- “Ik voel het als falen als ik er niet in slaag om mijn verwachtingen waar te maken”.
Oke, een beetje flauw misschien. Want herkennen we ons allemaal niet een beetje in deze stellingen? In de kern, in de drijfveer, van perfectionisme zit natuurlijk ook iets goeds. Het is namelijk de ambitie om iets goeds te willen doen. Echter, het gaat pas 'mis', zoals met veel eigenschappen, wanneer het niveau ‘met mate’ geweld wordt aangedaan. Want, als we niet in staat zijn om een gezonde dosis zelfrelativering toe te passen, kan perfectionisme leiden tot ernstiger situaties. Het kan leiden tot somberheid, depressiviteit, angststoornissen en eetstoornissen. Niet echt perfect, zeg maar.
Uit onderzoek blijkt dat kinderen, die door hun ouders erg gestimuleerd worden om te presteren, een grotere kans hebben om een overdreven vorm van perfectionisme te ontwikkelen. Misschien herken je het wel om je heen (of bij jezelf?). Goede prestaties (school, sport, muziek) worden vaak overdreven ‘beloond’ en fouten worden bekritiseerd.
Vooral jongere kinderen, die van nature de drang voelen om hun ouders trots te maken, kunnen hierdoor perfectionistisch gedrag ontwikkelen. Dit uit zich vaak in een obsessie voor succes, voortkomend uit de angst om fouten te maken en niet te voldoen aan de verwachtingen van ouders. Overigens, het tegenovergestelde kan ook gebeuren. Kinderen die besluiten om niets te doen. Zich afzetten. Vanuit de redenatie dat alles wat ze doen, uiteindelijk toch leidt tot een teleurstelling bij ouders.
Misschien is het goed om in te zoomen op factoren die een sterke invloed hebben op het ontwikkelen van perfectionisme?
"De invloed van ouders?"
- Hoge verwachtingen neerleggen bij kinderen.
- Kritisch zijn en de nadruk leggen op dat wat beter kan.
- Overdreven positief zijn wanneer goede prestaties geleverd zijn. (het is beter de inspanning te belonen dan het resultaat)
"De invloed door jezelf?"
- Een laag gevoel van eigenwaarde.
- Overtuigd dat succes je eigenwaarde verbetert.
- Graag in controle zijn.
Perfectionisten zitten vaak gevangen in een duivels dilemma. Enerzijds is er de enorme drang om succes te willen hebben, terwijl anderzijds de angst om te falen leidt tot verlamming. Verschillende onderzoeken tonen dan ook aan dat veel perfectionisten te kampen hebben met uitstelgedrag of een vorm van fatalisme. Topschaatser Bart Veldkamp verklaarde tijdens een terugblik in ‘Andere tijden Sport’, dat zijn faalangst tijdens wedstrijden zo hoog kon oplopen dat hij zich in een wedstrijd bewust liet vallen. Liever bewust verliezen dan tekortschieten met volledige inzet.
Is er iets te doen tegen perfectionisme? Jazeker. Maar het vraagt wel enig zelfinzicht. Eén van de belangrijkste vragen die je jezelf zou kunnen stellen is wat er zo erg aan is als je eens niet perfect bent. Stel jezelf dan ook de vraag wat het effect zal zijn over een jaar, als je je perfecte doel van nu niet haalt? Misschien dat je beter eens kunt bedenken of een ander doel niet veel zinvoller is? Jezelf accepteren zoals je bent. Want zou dat niet pas echt perfect zijn?
